Mustefayê Hesenê Silêman ve Zeynê’nin oğlu olan Evdalê Zeynikê 1800’lü yılların başlarında Ağrı Tutak’a bağlı Cemalwêrdi Köyünde dünyaya geldi. Dengbêjlerin Piri olarak ün yapan Evdalê Zeynê, daha üç yaşındayken babasını yitirir. Bu yüzden Evdal, annesi tarafından büyütülmüştür.
Evdalê Zeynikê Sürmeli Mehmet Paşa’nın dengbêjidir. Sürmeli Mehmet Paşa Doğubeyazıt ‘taki sarayın sahibi İshak Paşa’nın torunudur.
1865 senesinde Adana yöresindeki Kozanoğlu isyanını bastırmak için Sürmeli Mehmet Paşa’dan yardım ister. Sürmeli Mehmet Paşa kendisinden yardım isteyen Osmanlı için aşiretin yetişkin eli silah tutan kişilerini Adana Kozan’da yapılan savaşa götürür. Sürmeli Mehmet Paşa giderken Evdal’ı da yanında götürür. Bu savaştan geriye kalanlar farklı yörelerden bir başlarına Serhad yöresine dönerler. Evdalê Zeynikê de bu dönenler arasındadır. Kozan’a gidenlerden sadece 50ye yakını geri dönmüştür.
Evdal’ın Xozan Daxê klamı bu savaş üzerinedir. Kozan’da birbirlerinden habersiz olarak savaşan Evdal ile Türk ozanı Dadaloğlu, bu trajik olayı destanlaştırmışlardır.
Evdal ile ilgili anlatılan bir diğer meselede Ermeni dengbêj Gulê ile yaptığı atışmadır. Evdal namını duyduğu Gulê ile atışabilmek için Ağrı Hamur’a gider. O zamanlar Ermeni Gulê, Sürmeli Mehmet Paşa’nın dengbêjidir.
Üç gün üç gece süren bu atışmayı Evdal kazanır. Hiç yenilmemiş olan Gulê kendisini yenen ile evlenme sözü vermiştir. Evdal’e beni yendin istersen evlenebiliriz der. Evdal evli ve mutlu olduğundan dem vurarak bu teklifi kabul etmez. Evdal’ın eşinin ismi Ayşe’dir ve Evdal eşini çok sevmektedir. Evdal’ın kazandığını gören Sürmeli Mehmet Paşa, Evdal’ı dengbêji olarak yanına alır. Sürmeli Mehmet Paşa yıllardır yanında dengbêjlik yapan Gulê’ye karşı vefasızlık yaparak Evdal’ı yeni dengbêj olarak divanına atar. Evdal, Sürmeli Mehmet Paşa ölene dek onun destek ve korumasında dengbêjlik yapar.
Evdal ile ilgili anlatılan bir başka meselede onun Tarxanê Qelenyê’nin dengbêji Şêx Silê ile bir hafta süren atışmasıdır. Yine bu atışmadada Evdal kazanır ve yorgun argın evine döner.
Birde Evdal’ın üvey oğlu olan Temo meselesi vardır. Acemler ile Türkler arasında çıkan çatışmalardan kaçan Evdal ve ailesi yolun kenarında kundaklanmış ağlayan bir bebek görürler. Sahipsiz olduğunu anlayan Evdal, eşine dönerek iki evladımız var bununla da üç olsun der ve çocuğa sahip çıkar. Evdal bu yol kenarında bulduğu bebeğe yakın dostu Temoyê Egîd’in ismini vermiştir. Evdal’ın klamlarında güvendiği, inandığı, çok sevdiği, derdini anlattığı Temo bu üvey evladı olan Temo’dur.
Evdal’in büyük torunu Emerê Zeynê’ye göre 1913 yılında vefat eden Evdal 110 sene yaşamıştır.
Gulê ile Evdal’ın Atışması
Gulê: Sen hoş geldin Evdal, bugün buraya Endamımdan, ışık saçılır dünyaya Benzerim belki muma ya da çıraya Bacı-kardeş gel yarışıp başlayalım atışmaya. Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal.
Evdal: Geldim Gulê senin için bu tepeye, Hamur’a inanın dostlar Güle benzer yazın yağan yağmura Yüzü derseniz benzer çiğ düşmüş taze yaprağa. Gule’min hem ahenkli hem de güzel sesi var Allah bilir o hem an, hem de bülbül gibidir Hayranım ince beline, çiçek desem konca güldür Kurbanım senin evine Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Be hey muratsız Evdal, gözlerim kara karadır. Bilirsin kara, beladır Günde üç sürme çekerim, benim sürmem Süphan’dandır Senin gibi nice dengbej bilesin bana hayrandır Kimi çılgın, kimi deli, kimi eşinden kaçandır. Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal.
Evdal: Geldim senin için Gulê bu yamaca, Hamur’a ince bel mi, ak gerdan mı, her neyse vuruldum sana And olsun hem isa’nın incil’ine, hem islam’ın Kur’an’ına Alır Gulê’m bohçasını, düşer benim ardıma, kalmaz kurbana. Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Bilesin Evdal, Hamur papazının evi kubbelidir Avlusunda dönen halay sence kimin içindir Boyunu aşar sözlerin, fır hr dönüyor gözlerin Beni Hamur’dan aparmak haddi değildir sizlerin. Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal.
Evdal: Geldim Hamur’a Gulê’m, papazın evi kubbedir Allah’ın belası çarpsın, o Köse Hano nerdedir Yırttığı zurna nerde, padattığı davul nicedir Halayın başını çeken benim Gulê’mdir Onun için, yanıp tutuşan Evdale Zeynıke’dir. Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Yeter Evdal, kes sesini, söyletme kötü sözümü ince belime dek iner sırma saçım, zülüflerim. Fazla gidersen ileri, çağırsam gelir gençlerim Doğratırım lokma lokma, kanla yıkanır ellerim Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal
Evdal: Geldim Hamur’a ki Gulê’m, koklasam güzel kokunu Hep birlikte düğünlerde, oynasak kıvrak oyunu Gulê’min elinde mendil çeker halayın başını Gule’m nece güzel kızdır, hak eder benim aşkımı Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Geldim Hamur’a Evdal, yolumuz dardır Hamur’da dört ev gördüm, yanı ağıldır Çok duymuşum, Evdal’ı iyi ozandır. Şirindir sözleri onun, şekerdir, baldır Yazık ki gördüm boyunu, azıcık boydan kısadır Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal
Evdal: Geldim Hamur’a Gulê’m, rüzgârın tutar burayı Girdim gençlerin koluna, coştu onların halayı Sözümde şaka çoksa da, sevmem insanla alayı Gule’mden izin aldım, bu onun gönül onayı Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Geldim Hamur’a Evdal, Hamur yamaçtır Evdale Zeynike dolaşır kapı kapı, belki de açtır Kusura bakılmasın, duydum güzel sözlerini Sözleri söz değil sanki eşeğin başında taçtır Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal
Evdal: Geldim Hamur’a Gulê’m, sıcaktır yazdır Yürürken gördüm kızların önünde. Gulê bir sazdır Kızlar güzeli Ermeni Gulê’m, babası papazdır Bilirim, aksayan o sol kalçası, biraz da nazdır Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Yeter Evdal, kes sesini, söyletme kötü sözümü Çağırırım uzun boylu gençlerimi aç gözünü Seni bağlarlar kapıya havlatırlar köpek gibi Göremezsin ölsen bile şu bebek gibi yüzümü Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal
Evdal: Geldim Hamur’a Gulê’m, çepçevre buğday tarlası Ermeni halayındayım, yanda kızların alası Evdal bu, ince bele, altın bezeli yüze hayran olası Desem geldim gidiyorum duymasın papaz babası ille öperim, Gulê’min gül memelerinin yoktur çaresi Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Evdal, bilmem ne söyleyim, çingenenin şahı mısın Yoksa adi bir cazgır mı, göz boyayan sihirbaz mısın Hep Allah’a Peygamber’e yalvarırsın yakarırsın Varamazsın muradına, ne yaparsan aldanırsın Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirve, sana hayranım Evdal.
Evdal: Hey can Gulê’m vay can Gulê’m Güzel sözlüm, sana hayran Bostanda tatlı kavunum Çayırda gövel ördeğim Öldürürsün beni Gulê’m Güzel sözlen tatlı dillen. Hey can Gulê hey can Gulê
Gulê: Evdal haydi gel tut elim, evime doğru gidelim Sereyim güzel döşeği, kadifeden yorganını Yapayım süzme pilavı, Karacadağ pirincinden işleyeyim sana bir de Kürt çorabı, dizleme Sorarlarsa döndüğünde “Neydi ikramı Gulê’nin?” Yedi ceddime yeter dersin ikramı gül endamın. Hey can Evdal hey can Evdal Sevgili kirvem, sana hayranım Evdal
Evdal: Hey can Gulê, hey can Gulê ince bellim, saz boyunlum Kara gözleri, sürmelim Güzelim, yaban kekliğim Eser soğuk rüzgârı Qetewin’in Bılecan’m hem Süphan’ın Nazla sallanırsın Gulê’m Hey can Gulê, GuIê canım Güzel sözlüm, hayranım Bostanda tatlı kavunum Çayırda gövel ördeğim Öldürdün beni Gule’m Can yakıcı sözlerinle, baldan tath dillerinle Hey can Gulê, hey can Gulê, hey can Gulê.
Bernamegeh Türkçe
UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!
