HETAVÎ KURD

HETAWÎ KURD DERGİSİ

Roji Kurd dergisinin devamı niteliğinde olan Hetawi Kurd dergisi, 5 Ekim 1913 tarihinde yayınlanmaya başlamıştır. Yayın yönetmeliğini Müküslü Hamza’nın yaptığı dergi, İstanbul’da basılmıştır. Hetawî Kurd’un sahibi ve sorumlu müdürü Babanzâde Abdülaziz’di.

Rojî Kurd’de yazan yazarların büyük bir kısmı Hetawî Kurd’te de yazmayı sürdürmüştür. Hetawî Kurd dergisinde yayımlanan yazılara ve yapılan tartışmalara baktığımızda, milliyetçi söylemler ve talepler daha net bir şekilde öne çıkarken, “Ümmet birliği” ve “Osmanlıcılık” fikirlerinden de tamamen vezgeçilmiş değil.

Dergide daha çok sosyal ve kültürel konuları ele alan yazılar yer almıştır. Doktor Abdullah Cevdet ve Mevlanazâde Rıfat gibi yazarların yazılarının ağırlıkta olduğu dergi, 1914 yılına kadar yayınlanmaya devam etmiştir.

Bu derginin yönetim yeri, Şehzadebaşı’nda Fevziye Caddesi’nde bulunan Kürt Talebe-Hevî Cemiyeti binası, dağıtım yeri ise derginin yönetim yeri ve Şafak Kütüphanesi idi.

Hetawî Kurd’un birici sayısı 11 Teşrini Evvel 1329’da [24 Ekim 1913] İstanbul’da “Resimli Kitap” matbaasında basılmıştır. Derginin birinci sayısının künye kısmında ayda bir yayımlanacağı, birleşik basılan 4-5 sayılardan itibaren de on beş günde bir yayımlanacağı belirtilmiştir.

1914’te seferberlik ilanına kadar Hetawî Kurd yayınına devam etmiştir. Harp ilanıyla Hevî mensubu aydınlar ve gençler askere alınmış böylece dergi yayınına ara vermiştir. Hetawî Kurd, Kürtlerin toplumsal ulusal tarihi bilincinin gelismesi açısından önemli bir katkı sayılmaktadır. Hevî cemiyetinin yayınladığı Roja Nu ve Hetawî Kurd, cemiyet için bir ümit meselesi olmuştur

Hevî’nin İstanbul’da çıkardığı dergilerden olan Hetawî Kurd dergisinin en az on sayı çıktığı bilinmektedir. Her biri 32 sayfa olan ilk üç sayının üzerinde “şimdilik ayda bir neşrolunur” ibaresine yer verilmiştir. 16 sayfadan oluşan dergi daha sonraki sayıların üzerinde ise “şimdilik 15 günde bir neşrolunur” ibaresi konulmuştu.

Hetawî Kurd’de zaman zaman abonelere abonman ücretlerini ödemeleri gerektiği ifade eden hatırlatmalarada yer verilmiştir. Bu uyarılardan anlaşılıyor ki dergi abone sistemi ile dağıtılmaktaydı ve abonelerin ödeme yapmaları sıkıntısı o zamanlarda yaşanmıştır.

Dergide yer alan yazarlardan bazıları şunlardır: Babanzade Ahmed Rıfat, Babanzade İsmail Hakkı, Ahmet Muhsin, Bitlisli Şehab Malver, Diyarbakırlı Fikri Necdet, Harputlu H. B, Süleymaniyeli İsmail Hakkı, Kerküklü Necmeddin Hüseyin. Hetawi Kurd dergisinin ulaşılabilen sayılarının yayınlanma tarihleri sırasıyla şöyledir:

1. Sayı: 11 Teşrîn-i evvel 1329 (23 Ekim 1913)
2. Sayı: 21 Teşrîn-i sânî 1329 (3 Aralık 1913)
3. Sayı: 29 Kânûn-i evvel 1329 (10 Ocak 1914)
4. 4-5. Sayılar: 10 Mayıs 1330 (22 Nisan 1914)
5. 10. Sayı: 20 Haziran 1330 (9 Haziran 1914)

Hetawî Kurd’de yayımlanan yazılarda ve verilen beyanlarda; Kürt dilini yazmaya elverişli bir duruma getirmek, Kürtçe okuma-yazmayı yaygınlaştırmak ve Kürtçe kitaplar basarak Kürdistan’da dağıtılmasını sağlamak, Kürt çocuklarının eğitimi için modern okul ve medreselerin kurulmasını sağlamak gibi çok önemli konular işlenmiş. Bunların yanısıra işlenen en önemli konulardan biri de din ve milliyetçilik meselesidir.

Dergide yayımlanan yazılarda, din ve milliyetçilik, birbirini tamamlayan iki unsur olarak işlenmiş, bu konu derginin 3-4. sayılarında yayımlanan beyanda şöyle açıklanmış: “Milletimize ve dinimize olan görevlerimizi yerine getirmek için Kürt Talebe Hêvî Cemiyeti adı ile bir yapı oluşturduk… Bugün büyük, küçük, zengin ve fakir her Kürt, dinine ve milletine olan borcunu yerine getirmek için çalışmalıdır. Ayrı ayrı çalışmak hiçbir yarar sağlamaz, en iyi ve faydalı yol, birleşerek çalışmaktır. Yeni uyanmaya başlayan uluslar ilk başta cemiyetler kurarak işe başladılar. Neticesinde de milletlerini ilerletip muratlarına erdiler.”

Hetawî Kurd’un dönemin siyasi ve toplumsal olaylarıyla ilgili geliştirdiği bakış açısı, Kürt dili ve kültürünün geliştirilmesi, Kürtçe eğitimle ilgili yaklaşımları ve çalışmalarıyla Kürtler arasında ulusal bilincin gelişmesine çok önemli katkılarda bulunmuştur.

Bu dergi, “Hevî Cemiyeti’nin faaliyette bulunduğu 1914 seferberlik ilanına kadar” yayımını sürdürebilmiştir.

Kaynaklar:

-Seid Veroj, Kürt Basınında İlk Dönem.

-Osmanlı Dönemi Kürt Basını, Ukam Yayınları, Nisan, 2015.

-Fethullah Kaya, Osmanlı Döneminde Kürt Basını, İstanbul, 2008.

Bernamegeh Türkçe

UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!

AYRICA BAKIN

SORU(N)LARIYLA YAPAY ZEKÂ VE İNSAN(LIK)

TEMEL DEMİRER  “Bir makine, sıradan 50 kişinin yapabileceği işi yapar. Sıra dışı bir insanın yapabileceği …

error: LÜTFEN KOPYALAMAYIN OKUYUN!