JÎN DERGİSİ

”Jîn mecmuasının içeriğine baktığımızda, değişik konuları işleyen çok sayıda yazı ve okur mektuplarının yayımlandığı görülmektedir. Mecmua KTC’nin şubeleri vasıtasıyla birçok Kürdistan vilayetinde dağıtılıyor ve okuyucularına ulaşabiliyordu. Jîn mecmuasının içeriğinde Kürt millet meselesi, siyaset, tarih, dil, edebiyat, eğitim, kadın sorunu, folklor vb. konuları içeren geniş bir yelpazede yazılar yayımlanmıştır.”


Seîd Veroj

Birinci Dünya Savaşı’nın sonrasında Osmanlı İmparatorluğu tamamen dağılır ve yeni bir durum ortaya çıkar. Mütareke dönemi olarak adlandırılan 1922’lerin sonlarına kadar devam eden bu dönemde, Kürtler, kurdukları yeni örgütler veya aktifleştirdikleri eski örgütleriyle bir yandan savaşın yarattığı tahribat ve kırılmaları aşmaya çalışırken diğer yandan da “Wilson Prensipleri gereğince” Kürd Milletinin kendi geleceğini belirleme hakkının tanınması için, ulusal ve siyasal mücadelelerini sürdürmüşler.

Bu amacın ve çalışmanın bir ürünü olarak 1918 yılının sonlarına doğru İstanbul’da bir şemsiye örgüt olarak Kürdistan Teali Cemiyeti (KTC) kurulur. Cemiyet’in ilk etapta Diyarbekir, Bitlis, Harput ve Dersim gibi Kurdistan vilayetlerinde de şubeleri açılır. Kürd Tamim-i Marif ve Neşriyat Cemiyeti,  Hêvi Cemiyeti, Kürd Millet Partisi, Jîn mecmuası, Kurdistan mecmuası ve Serbesti gazetesi bu dönemde KTC bağlı olarak faaliyet yürütür.

KTC’nin kuruluş kongresinde Seyyid Abdülkadir cemiyetin başkanı, Emin Ali Bedirhan birinci yardımcı ve Süleymaniyeli Fuad Paşa da ikinci başkan yardımcısı olarak seçilir. Farklı kaynaklarda yönetim kurulunda yer alan diğer şahsiyetlerin adları da şöyle sıralanır; Hamdi Paşa (genel sekreter), Seyyid Abdullah, Miralay Halit Bey (Dersim), Miralay M. Ali Bedirhan (Botan), M. Emin Bey (Süleymaniye), Şefik Arvasi (Van), Hoca Ali Efendi, Prof. Şükrü Baban (Süleymaniye) Fetullah Efendi, Mevlanzade Rifat ve Dr. Şükrü Mehmed (Bakırmadenli).

Ayrıca cemiyetin kurucu, aktif  üye ve yazarları arasında; Bediûzzeman Said-i Kurdi, Müküslü Hamza, Halil Hayali, Dr. Şükrü Mehmed Sekban, Dr. Fuad, Kemal Fevzi, Necmeddin Huseyin, Kamran Bedirhan, Celadet Bedirhan, Reşid Ağa (hamal teşkilatı reisi), Kazizade Mustafa Şevki, Mehmed Mihri, Emin Feyzi, Memduh Selim, Abdülvahid Berzencizade, Dr. Hamid Şakir, Law Reşid, Abdülaziz Yamulkizade, Abdürahim Rehmi gibi şahsiyetlerin adları öne çıkar.

KTC’nin yayın organı olan ve haftalık olarak çıkan Jîn mecmuasının birinci sayısı 7 Teşrinisani 1334 (07/11/1918) tarihinde yayımlanır. Jîn’in birinci sayısının künye kısmında yazılan; “Din, edebiyat, içtimaiyat ve iktisadiyattan bahseder Türkçe-Kürtçe mecmuadır”  mottosu, 25. sayıya kadar olduğu gibi tekrarlanmıştır. 21 Haziran 1920’de yayımlanan 33. sayıdaki motto “Kürd vahadet ve hukuki milliyesinin müdafii siyasi, ilmi hafalık gazete”şeklinde değiştirilmiştir. İlk 20 sayısının sorumlu müdürü ve imtiyaz sahibi Müküslü Hamza’dır ve ondan sonraki sayılar ise Memduh Selim’in sorumluluğunda yayımlanır. Jîn’in toplam olarak kaç sayı yayımlandığını bilmiyoruz ancak elimizde 36. sayısı da mevcuttur.

Büyük ihtimalle KTC’nin 1920’nin ikinci yarısından sonra bölünmesi ve daha sonra da kapatılma davasının açılmasıyla birlikte, Jîn’in yayın hayatı da bu yılın bitimine doğru sona ermiştir. İlk 25 sayısı büyük bir emek ve titizlikle değerli araştırmacı M. Emin Bozarslan tarafından çevrilip sadeleştirilerek, 1985’te beş cilt halinde Deng yayınları tarafından İsveç’te yeniden yayımlanmıştır.

Jîn mecmuasının içeriğine baktığımızda, değişik konuları işleyen çok sayıda yazı ve okur mektuplarının yayımlandığı görülmektedir. Mecmua KTC’nin şubeleri vasıtasıyla birçok Kürdistan vilayetinde dağıtılıyor ve okuyucularına ulaşabiliyordu. Jîn mecmuasının içeriğinde Kürt millet meselesi, siyaset, tarih, dil, edebiyat, eğitim, kadın sorunu, folklor vb. konuları içeren geniş bir yelpazede yazılar yayımlanmıştır. Jîn’in işlediği konular ve yayın politikası, Kürdistan Teali Cemiyeti ve ona bağlı olarak faaliyet yürüten Kürd Tamim-i Maarif ve Neşriyat Cemiyeti’nin amaç ve politikasından bağımsız düşünülemez.

Bu bağlamda Jînmecmuası, işlediği temalar ve izlediği yayın politikasıyla Kürt kültürel değerlerinin işlenerek yeniden üretilmesi ve Kürtlerde milliyetçilik fikrinin gelişmesine büyük bir katkılarda bulunmuştur.

Kaynak:

-Seid Veroj, Kürt Basınında İlk Dönem.

Bernamegeh Türkçe

UYARI: Yazıların izinsiz kopyalanması ve Web Sitelerinde yayınlanması kesinlikle yasaktır. Hakkınızda yasal işlemlerin başlatılabileceğini lütfen unutmayın!

AYRICA BAKIN

SORU(N)LARIYLA YAPAY ZEKÂ VE İNSAN(LIK)

TEMEL DEMİRER  “Bir makine, sıradan 50 kişinin yapabileceği işi yapar. Sıra dışı bir insanın yapabileceği …

error: LÜTFEN KOPYALAMAYIN OKUYUN!