ÇAND

Navê bajêr yê kevn wek Arze di çavkaniyên asûriyan de derbas dibe. Dema romayiyan de kela herêmê wek Karin, Karama, Karnoi, Karantis derbas dibû. Dema osmaniyan de nav wek Erzê Rom û Erzen Rum û Erzen ur-Rum û Erzn-i Rum hatiye guhertin û ew tê maneya Axa Roman, “Arz” bi erebî “Ax”a Kurdî yê. Bajarê Erziromê li ser riya karwan û koçberan …

Navê bajar yê kevn Keert e ( bi zimanê keldanî). Di çavkaniyên îslamê de nav wek Esard, Saîrd û Siirt derbas dibe. Bi kurdî jê re “Sêrt” tê gotin. Sêrt beriya zayînê ji bo demeke kurt di bin serweriya hîtîtan de ma. Pişt re beriya zayinê di salên 2000’ê de samiyan, babîliyan û asuriyan serwerî lê kiriye. Ji bo demekê jî …

Semsûr di nav sinorên komara Tirkiyê de ye. Serdema osmaniyan navê xwe Hisnê Mensûr (tr: Hısn-ı Mansur Sancağı) bû. Hisn Mensûr (Kela Mensûrê) navê herî kevn ê bajêr e. Piştî avabûna Cumhuriyeta Tirkiyê navê bajar bû Adiyaman. Bi kurdî jê re dibêjin Semsûr. Wekî din çend navê wê yên ku pir nayên zanîn hene weke: Kor Semsûr, Wadî leman, …

Bismil yek ji navçeyên Amedê ye. Di sala 1936’an de bûye navçe. 55 km ji Amedê dûr dikeve. Rûber 17.000 km² ye û nifûsa wê 118.605 e.  navçe li qeraxa çemê dîjleyê hatiye avakirin. Herweha li ser riya Amed û Batmanê ye û li navçeyê riya hesinî jî derbas dibe. Li Bismilê koçerên Bulgar bi destê …

Arjentîn an jî Komara Arjentînê, welatekî li Amerîkaya Başûr e. Welatiyên Arjentînê bi zimanê spanî diaxivin. Ev welat dikeve navbera zincîra çîyayên Andê û li başûr rojava jî dikeve ser Okyanûsa Atlantîk. Herwiha Arjentîn dikeve ser sînorên çend welatan jî: Ûrûguay, Brazîl, Paraguay, Bolîvya û Şîle. Navê Arjentînê ji peyveka latînî Argentumê peyda bûye û wateya wê jî zîv e. Herêmên federal ên Arjentînê Buenos Aires (La Plata) …

Kurdên Swîsre ji rûniştvanên Swîsre ên bi eslê xwe kurd in re tê gotin. Di nava ew 20 salên dawî de civata swîsrî rastî gelek guhertinên çandî, olî û zimên hat. Di dawiya salên 1960’î de bi hatina gelek xebatkarên ji Tirkiye jimara koçberên misilman her ku diçe meztir dibe. Cara ewil kurd di salên …

Riha parêzgeh, bajarekî bakurê Kurdistanê (digel Tirkiye) ye. Riha yek ji bajarên herî qedîm û kevnare yên cîhanê ye. Her wiha di dîrokê de Riha wekî hêlîna mirovahiyê û qada şaristaniyê tê zanîn. Heta niha gelek şaristanî hatine li ser vê axê serwer bûne. Li ser axa Rihayê gelek şerên dijwar pêk hatine. Dema ku navê Rihayê tê …

Xelat, yek ji navçeyên Bedlîsê ye. Rûbera wê 1.044km² ye. Hejmara niştecihên navendê 23.000 û bi giştî jî nêzîkî 45.000 e. 26 gund û 2 mezreye wê hene. Gel ji Kurdan pêk tê. Di salên 60´î de dewleta Tirk navên erdnîgarîk ên Kurdî qedexe kiriye û navên bi Tirkî pêve daniye. …

Behayî, dînek e ku ji aliyê Behaulah ve hatiye derxistin. Di eslê xwe de bingeha dînê Behaî ji îslama Şîeye. Berî damezrandina dînê Behaî, kesên vî baweriyê ji terîqeta Babitiyê bûn. Babitî jî şaxeke ji Şêxiye û Şêxiye jî baskekê Îslama Şîe ye. Behaulah bi navê xwe yê rastî Mîrza Husên Elî …

Sofîtî an tesewwuf an ′′′sofîgerî′′′ rêbazek ji rêbazên Îslamî ye. Li goreyê sofîtiyê benî anko ebidê Xwedê dibê bi rêya îbadet anko peristina Xwedê, û xwedûrgirtina ji gunehan û terikandina xirabiyan û evîna dinyayê rêyekê ber bi Xudê û niyasîna wî bibîne. Ew dibê nefsa xwe bi peristinê û terikandina gunehan û xweşîyên cihanê paqij bike ko Xudê …

Niştecihên Amerîkayê bi piranî Ewropî, Rojhelatên Dûr, Afrîkî û ji Rojhilata Navîn pêk tê. Ev komên etnîkî di 500 salên dawî de koçberî parzemînê bûne. Niştecihên Dewletên Yekbûyî ne etnîsîteyek taybetî ye. Civak, bi demonîmek e di çarçoveyek qanûnî ya taybetî de dijîn. Niştecihên Dewletên Yekbûyî yên di sala 1550an de xeynî mirovên xwecihî, di …

Kurdên Belûçistanê komeke diyasporaya kurdan a dîrokî li welatê belûçiyan e. Hatina yekem a kurdan li Belûçistanê (a Îranê) digîhe heyama desthelatiya Şah Ebasê Yekê li Îranê. Ewî di çarçoveya siyasete xwe ya parandina êl û eşîrên xetere û yên ku zor hatibûne kontrolkirin, hin bavikên kurdan li serheda Belûçistanê bicîhkiriye. Li vê derê kurd cîhen cografî yên stratejîk, herwiha dedora serekaniya …

Arîstokrasî cureyeke desthilata siyasî ye ku tenê komeke biçûk ji bijareyên civakê desthilatdar in. Tenê van bijareyan mafê wan heye ku ji bo wergirtina jortirîn pêgeha desthilata siyasî hevrikî û rikeberiyê bikin. Dest-bi-destbûna desthilatê di sîstemên arîstokrtîk da pir caran bûmayîk anko mîratgirane ye. Ev peyv jî mîna gelek peyvên …