Jiyana Cemal Nebez 

Cemal Nebez (z. 1933 li Silêmaniyê, Başûrê Kurdistanê, Îraq – m. 8’ê berfanbara 2018 li Berlînê, Almanya) zimannasekî navdar î kurd bu.

Jînenîgarî

Di 1933an de li Silêmaniyê hatibû dinyayê. Ligel dewamkirina xwendingehên dewletî li Iraqê, wî derfet hebû li ser huqûq, felsefe û teolojiya îslamê jî bixebite li ber destên bavê xwe û alimên din ên welêt. Nebez fizîk û matematîk û pedagojî li Fakulteya Rahênana Mamosteyan a Zanîngeha Bexdayê.

Materyalên fêrkariyê bi zimanê kurdî durist kirin. Ji 1955an heta 1961an, mamosteyê lîseyê yê dersên matematîk û fizîkê bû. Di salên ku li Kerkûkê mamostetî kirî de, bingehê yekem kitêbên fizîk û matematîkê bi zimanê kurdî danî. Di 1956an de wî elfabeyeke stensil a li ser cebîrê durist kir û di 1960an de pê çêbû yekem kitêba fizîkê bi kurdî biweşîne bi sernavê; ‘Destpêk bo Mekanîk û Taybetiyên Maddeyê’, ku tê de ferhengokeke dewlemend a têrman hebû li ser fizîk û matematîkê.

Di 1956an de çû Sûriyê û Lubnanê ku li wê gelek rewşenbîr û nivîskarên kurd nas kirin. Wan behsa avakirina ‘Akademiya Zimanê Kurdî’ û pêwîstiya bikaranîna elfabeyeke latînî ya yekgirtî bo zimanê kurdî dikirin. Di hengava wê kurte gera xwe ya li Şamê de wî namilkeyek bi erebî nivîsand li ser ‘Tevgera Azadiya Kurdistanê û Amacên Wê’ ku wî îthafî Nasirê serokcumhurê Misrê yê berê û pêşengê ereb ê nasyonalîst kir. Bi zimanên kurdî û erebî li ser mijarên cihêreng ên fîlolojîk, kulturî û siyasî gelek nivîsiye.

Cemal Nebez yekemîn kurd e ku hem rejîma totalîter a Rûsyaya Sovyetê û satelaytên wê yên li rojhilatê Ewropayê û hem jî bi giştî marksîzm û komûnîzm bi awayekî eşkerayî rexne kirine û bi zanistî analîz kirine.

Dr. Nebez gelek mijar li zanîngehên cihê yên Rojhilat û Ewrûpayê xwendine, wekî fizîk, matematîk, felsefe û pedagojî li Zanîngeha Bexdayê 1950-1955; erebî, ilmê îslamê, îranolojî, pedagojî li Zanîngeha Munich û Würzburgê 1963–1966; îranolojî, ilmê îslamê û pedagojiya berawurdî li Zanîngeha Hamburgê 1967–1970; zanistên siyasî, rojnamegerî û huqûq li Zanîngeha Azad a Berlinê 1970-1979.

Di 1965an de dema xwendekar bû li Munichê, ligel hevalên xwe yên partîzan Brûsk Îbrahîm û Letîf Elî, Yekîtiya Neteweyî ya Xwendekarên Kurd li Ewropayê ava kir. Di 1985an de wî û penaberên din ên ji Kurdistanê, akademîsyen, zanyar, rewşenbîr û hunermendan Akademiya Zanist û Huner a Kurdî li Stockholmê ava kirin.

Nebez wekî wergêrekî profesyonel jî xebitiye li dadgehên Almanyayê û noteran, bi zimanên erebî, farisî, kurdî û almanî. Hêj dema li welêt bû hindek berhemên edebî ji Shakespeare û Gogol wergerandin bo kurdî. Profesorê rojhilatnas ê fransî Thomas Bois ew wekî ‘wergêrê bêqusûr’ helsengand.

Di salên 1970î û serê salên 1980î de Cemal li wan karan bûye: 1971-1972 dersdar, Free University of Berlin, Enstîtuya Fîlolojiya Îranî; 1972-1976 berpirsê zanistî di warê Rojhilatnasiyê de li Deutsche Forschungsgemeinschaft (Saziya Lêkolînê ya Almanî); 1978-1982 profesorê alîkar, Îrana îslamî, farisî û zimanên din ên Îranî, Free Universtiy of Berlin; û 1978–1983 sehkerê wergêr û mutercimên zimanê farisî li Berlinê û sehkerê wergêr û mutercimên zimanê kurdî li Munichê (Wezareta Perwerde, Zanist û Kulturê ya Bavaraianê).

Cemal Nebez endamê Deutsche Morgenländische Gesellscaft (Civata Oryantal a Almanî), Deutsche Vereinigung für Politische Wissenschaft (Komela Almanî ya Zanistên Siyasî), Akademiya Zanist û Huner a Kurdî li Stockholmê, Deutsche Gesellschaft für Sprachwissenschaft (Civata Zimannasiyê ya Almanyayê), Societas Îranologica of Europe, û Nichtraucherbund Berlinê ye (Yekîtiya Cigarenekêşan).

Cemal Nebez di roja 11.11.2018 de li bajarê Berlînê ji ber nexweşiyeke giran li nexweşxaneyê hat razandin û piştî çend rojan ku ket nav komayê ji ber tengenefesiyê, roja 08.12.2018an koça dawî kir û xatirê xwe bi yekcarî ji jiyanê xwest û wesiyetnameyek li şûn xwe hîşt.[1]

Berhem

  • Çîrokî Gerdaweke, wergerrandina “The Tempest anku – Bahoz” William Shakespeare li kurdî, Bexda, 1955.
  • Lalo Kerîm, roman, Hewlêr 1956, çapa duyem Stokholm, 1986.
  • Xwêndewarî be Zimanî Kurdî, Bexda, 1957, çapa duyem: Stockholm 1987.
  • Nûsînî Kurdî be Latînî, Çapxaneya Me’arif, Bexda 1957.
  • Wergêran Huner e, Silêmanî, Çapxaneya Jîn, 1958.
  • Palto, wergerrandina romana Nîkolay Gogol li kurdî, Bexda 1958.
  • Seretay Mîkanîk û Xomalekanî Made, Bexda 1960.
  • Kurdische Schriftsprache. Eine Chrestomathie moderner Texte, Hamburg, Buske Verlag, 1969.
  • Sprichwörter und Redensarten aus Kurdistan, NUKSE, 1970.
  • Der Kurdische Fürst Mir-i Kora (Rawandizi) im Spiegel der Morgenländischen und Abendländischen Quellen, Hamburg 1970.
  • Kurdische Märchen und Volkserzählungen, Bamberg 1972.
  • Zimanî Yekgirtûy Kurdî, Elmanya 1976; çapa duyem: Çapxaneya Seyidiyan, Mehabad 1979.
  • Hendêk le Kêşe Binretêkanî Qutabxaney Kurdî Sosyalîzm, Stockholm 1984; çapa duyem: Hewlêr 2001.
  • Govarî Komonistawey ‘Yekêtîy Têkoşîn’ (1944-1945) û Îdyolojîy Xurdeborjuway Marksistî Kurd, Stockholm 1988.
  • Rojanî Awareyîm le Swêsre, Silêmanî, 1999, Binkey Edebî û Ronakbîrî Gelawêj

Lê Binêre

Erebȇ Şemo Şamȋlov 

126 saliya ji dayȋk bȗna, hȋmdarekȋ edebyeta kurdȋ,  bavȇ romana kurdȋ,Erebȇ Şemo Şamȋlov

Ezȋzȇ Gerdenzerȋ Nivȋskarȇ kurd Erebȇ Şemo Şamȋlov  ji dayȋkȇ bȗye 23 meha cotmehȇ – Oktomberȇ …

error: LÜTFEN OKUYUN KOPYALAMAYIN - JI KEREMA XWE BIXWÎNIN KOPÎ NEKIN !