Orhan Basî
Berîya zayîne 1800 salî ku navê xwe heya îro parastin mala Mîro Êzdîyên Basî, ji dîroka veşartî.
Werin em îro ji bi kurtasî ”hindikî” bikevên kuranîya dîrokê, bikevên nav behlê tarî, li şopa rastî û dîroka veşartî, mîrektîya Welatê Xaltîya binasin, mîrektîya Xaltîyan berîya zayînê bi 1800 salî haya rojên îro liser navê xwe mayî.
Gelek nivîskar, lêkolîner zanyerinên wêjeyî, civakî, olî li ser dîroka Xaltîyan ku wek hin kes jî dibên (Urartû Ararat) bi kêmasî be jî, dane nasandin, lê mixabin ne berfire, ev mîrektîya qedim, heya roja îro jî nêsl û eslê xwe parast û gehiştan 2022’an lê belê ne hewqas hêsan bû, bi milyona di qirkirin, jenosîd û “komkujîya de”derbas bûn, ev navê qedîn û pîroz her di nava xwede liser pîya hiştin, her li gorî demê navek li wan bû.
Li ewan tucarî terka navê xwe yî qedim nede, her gotin Xaltî, û heya destpêka sed sal in dawî ji wek Welat Xaltan û xwedîyê 366 gunda xwedîyê Tawusa Xalta (Tawusa Alî), Xaltîyê Êzdî mîrektîya xwe berdewam kirin, ji salin 1640 û 1720’î bi serdarîya Mîrza Beg, wek tê zanîn Mîrza Beg ji serhedê tê li Ridwanê bi çî dibe, tê gotin ku mala Mîra Beg ji bist û heşt (28) bavika pêk tê, Bavikê her mezin mala Mîro, (Basî)ne, ê duyemin ji mala Zoro, ne heya îro jî dibên Awiska Alî û Zivinka Zoro Awisk û Ziving giradayî (Batman Bişiri), Qubînê ne di destpêka salin 1800 de Mala Mîrza Beg wek Niqîbî hatin nasandin, niqîba herêmek ji herêma, (Batman Beşiri) ye.
Sînorên herî mezin ê Îparatoriya Xaltîyan di sala 743 B.Z de di bin serwerîya Sarduri II min ji (Serdarê II) de bû, meriv dikare bije çenda Xaltîyan, çanda herî mezin bû, bapîrê Xaltîyên îro ku ji wan re dibên Êzdîyên Xaltî şaristanî medeniyet ava kirin, di dema xwe de hesin çêkirin, bi kilometre çemê şemran çêkirin, emrê çem 2800 sal e, lê heya îro ji li ser pîya ye, ji Gulpinarê 51 km diherîke heya bahra Wanê.
( Mîro ) Alî ê Tem an jî Elîyê Temo ( zayîn. 1790? li Xaltan niqîba – mirin. 1860? li Cizîrê)
https://ku.wikipedia.org/wiki/
https://orhanbasi.blogspot.
Bernamegeh Kurdî / bernamegeh@gmail.com
