ZIMANÊ KURDÎ

GELECEK ZAMAN (DEMA BÊ/ DEMA DAHATÛ) Gelecekte yapılması düşünülen iş veya gelecekte olması beklenen durumu ifade eder. Yani henüz bu olay gerçekleşmemiş veya bu durum içerisinde bulunulmamaktadır. Kürtçe’de gelecek zamanı gösteren ekler; “-ê, dê, wê” dir. Gelecek zamanda fiilin önüne ‘bi’ öneki getirilerek gelecek zaman oluşturulur. ‘Bi’ öneki şimdiki zamanın …

-MİŞ’Lİ GEÇMİŞ ZAMAN (DEMA BORIYA DÛDAR/ÇÎROKÎ) Di’li geçmiş zamanda kullanılan fiillere fiilin durumuna göre ‘iye’, ‘ine’ eklerini getirirsek miş’li geçmiş zaman elde ederiz. Tekillerde ‘iye’ çoğullarda ‘ine’ eki getirilir. Yukarıdaki örnekler üzerinde deneyelim: Wî em kuştine? : o (er) bizi öldürmüş. Me rê guhertiye : biz yolu değiştirmişiz Te ew …

BELGİSİZ ZAMİRLER – CÎNAVKÊN NEBİNAVKİRÎ Hangi varlığın yerini tuttuğu tam olarak belli olmayan, sayısı, miktarı ve ölçüsü hakkında net rakam vermeyen; nesneleri belli belirsiz bir şekilde temsil eden zamirler e belgisiz zamirler denir. Bu zamirler belgisiz sıfatlarda tamlayan rolünü de oynar. Kürtçe belgisiz zamirler: yek bir kes kimse kesek bir …

SAYI ZAMİRLERİ – CÎNAVKÊN JİMARÎN İsim veya sıfatlar yerine kullanılan sayılara sayı zamirleri denilir. Yek ‘bir’ sayısı dışında bütün numaralar sayı zamîrî olarak kullanılabilir. (Yek ‘bir’ sayısı belirtisiz zamirler için kullanılır) Örneğin: Çend kesan deynê xwe neda ne? Kaç kişi borcunu ödememiş? Pêncan deynê xwe neda ye. Bêşî borcunu vermemiş. …

İLGİ ZAMİRİ – CÎNAVKA GİRÊKÎ “ku” Ekoyê Cemîl Bu zamir, her ne kadar başka dillerdeki ilgi zamirlerine benzese de Kürtçeye özgün bir bağlaçtır denilebilir. /… ku …/ bağlacının özellikleri:  Cümlenin birbirine bağlanmasını, ilgi ve ahenk yaratılmasını sağlar. Örneğin: Rêwiyên îro diçûn cêjna Newrozê hemû di riyan de pêrîşan bûn. …

Avaniya Tebatî Kürtçe’de “edilgen çatı”dır. İngilizce’de bunun karşılığı “passive voice”tur. Bir cümlenin aktif kullanımında yüklemi yapan bellidir ve özne olarak adlandırılır. Pasif kullanımında ise özne yüklemden etkilenir. Ayrıca eylemi yapanın, yani öznenin bilinmediği veya önemli olmadığı durumlarda pasif kullanılır. Kürtçede edilgen çatı “hatin” fiiliyle kurulur. Hemen bir örnekle açalım, daha sonra tek …

 Rengdêrên Çawaniyê  Rengdêrên Namdariyê  Rengdêrên Diyarker  Rengdêrên Nîşanî  Rengdêrên Jimarîn  Rengdêrên Jimarîn yên Resen  Rengdêrên Jimarîn yên Rêzîn  Rengdêrên jimarîn yên Dabeşiyê  Rengdêrên Jimarîn yên Kesrî  Rengdêrên Nediyariyê  Rengdêrên Pirsiyariyê  Ravekên Rengdêran  Payeya Rengdêran  Biçûkirina Rengdêran …

Kürtçede Ad Çekimleri A) Belirli durumdaki adın çekimi 1) Özne durumu ya da yalın durum: Özne durumunda belirli ad, cinsi ve sayısı ne olursa olsun, yalın biçimini korur, yani EK ALMAZ. a) Tekil eril: Hesp hat. (At geliyor.) Mirov dixwe. (Adam yemek yiyor.) b) Tekil dişil: Mehîn dibeze. (Kısrak koşuyor.) Dotmam dikene. …

Kürtçede Şahıs Zamiri a) Özne durumunda şahıs zamirleri: Ez (ben) Tu (sen) Ew (o) Em (biz) Hûn (siz) Ew (onlar) b) Tümleç durumunda şahıs zamirleri: Min (beni) Te (seni) Wî (eril) /Wê (dişil) (onu) Me (bizi) We (sizi) Wan (onları) Örnek: Tu min dibînî. (Beni görüyorsun.) Ji bo te (Senin için) **Eğik durumdaki şahıs zamirleri, iyelik rolü de üstlenir: Hespên min, te, wî/wê, me, …

KÜRTÇEDE ZARFLAR Dİ KURDÎ DE HOKER Ekoyê Cemil Zarflar, fiillerin durum, sıfat, yapım, yer, sayı ve zamanlarını belirtirler. Zarfların sıfatsız hiç bir anlamları yoktur. Sözcüklerle birlikte kullanıldığında, fiil ve sıfatların anlamlarını değiştirmeye yardıncı olurlar. Yer ve zaman, durum ve kıyaslamada kullanılan isimler zarf olarak devreye girebilirler. Zarflar isim olmalarına rağmen, …

1 Onüçüncü Ders – Waneya Sezdehem KÜRTÇE’DE BAĞLAÇLAR – Dİ KURDÎ DE GÎHANEK Ekoyê Cemîl Cümle içinde aynı görevde olan ya da anlamca birbiri ile ilgisi olan kelimeleri, sözcükleri ve cümleleri bağlayan sözcüklere Bağlaç denir. Edatlar sözcüklere anlam kazandırırken, bağlaçlar ise onları birbirine bağlar. Bağlaşlardan bazıları ek bazıları ise kelimedir. …

Xwe Zamiri Kürtçede de, Türkçede olduğu gibi bir ‘kendi / kendisi’ (xwe) zamiri vardır. Bu zamir iki cinsin (eril-dişil) ve bütün sayıların (tekil-çoğul) üç şahısında da hep aynı biçimde kullanılır ve daima Türkçedeki ‘kendi’ anlamını verir. Xwe bir cümlenin içinde tümleç olarak kullanılan ve ister doğrudan ister dolaylı biçimde özneyi temsil edecek …

KÜRTÇEDE EDATLAR 1 Daçek (Edat) Kürtçe’de edatlar.. 1- di … de: (Daha çok Türkçedeki de ve da anlamını verir. Kürtçede ise ağırlıkla ‘bir şeyin içinde anlamında’ kullanılır. di … de edatı gözle görülmeyen durumlar için kullanılır.) Örnek (Mînak) di sandiqê de (sandıkta / sandığın içinde) di binê kursiyê mezin de (büyük sandalyenin altında) di erdê …