Kürtçede Miş’li Geçmiş Zaman – (DEMA BORIYA DÛDAR/ÇÎROKÎ)

-MİŞ’Lİ GEÇMİŞ ZAMAN (DEMA BORIYA DÛDAR/ÇÎROKÎ)

Di’li geçmiş zamanda kullanılan fiillere fiilin durumuna göre ‘iye’, ‘ine’ eklerini getirirsek miş’li geçmiş zaman elde ederiz. Tekillerde ‘iye’ çoğullarda ‘ine’ eki getirilir. Yukarıdaki örnekler üzerinde deneyelim:

Wî em kuştine? : o (er) bizi öldürmüş.

Me rê guhertiye : biz yolu değiştirmişiz

Te ew nekuştine : sen onları öldürmemişsin

We xwarin xwariye? : siz yemek yemiş misiniz?

Min tu kuştiye : ben seni öldürmüşüm.

Te gotiye çi? : sen ne demişsin?

Wan qeza kiriye : onlar kaza yapmış

Wê erebe girtiye : o (d) araba almış

Wê tiştek nediye : o (d) bir şey görmemiş

Ew nexweş neketine : onlar hastalanmamışlar.

Geçişsiz fiillerde ise bitişik zamirlerin soneklerini alırlar.

Ez pîr bûme : ben yaşlanmışım.

Tu rabûyî? : sen kalkmış mısın?

Ew pirtûk xwendiye? : o kitap okumuş mu?

Me daran nebiriye? : biz ağaçları kesmemiş miyiz?

We kî û kê birine : siz kimleri götürmüşsünüz.

Ew neçûne Amedê : onlar Amed’e gitmemişler.

ALIŞTIRMALAR:

Aşağıdaki cümleleri çeviriniz:

Ben öğrenmek üzereyim:………………

Sen bitirmek üzeresin:…………………..

O taşınmak üzere mi?:…………………..

Biz yazmak üzereyiz:……………………

Siz okumak üzere misiniz?:…………….

Onlar konuşmak üzere:…………………

Ben seni bağışladım:……………………

Ben toprağı sürmüşüm:………………….

Sen bizi öldürdün mü?:………………….

Sen buğday biçmişsin:………………….

O diğerini görmedi:………………………

O ne zaman gitmiş?:……………………

Biz onların evine gittik:………………….

Biz arpa ekmemişiz………………………..

Siz onu yolladınız mı?:…………………..

Siz taşı kaldırmamış mısınız?………….

Onlar böbreklerini bağışladı:………….

Onlar Urfa’ya gelmiş mi?………………..

EZBERLENMESİ GEREKEN KELİMELER:

Gurçik : Böbrek Mêlak : Akciğer

Mejî : Beyin Dil : Kalp

Aşik : Mide Kezeba Reş : Karaciğer

Fetereşk : Dalak Zaferan : Safra

Sing : Göğüs Ling/Pê : Ayak

Tilî : Parmak Neynûk : Tırnak

Egîd : Yiğit Merd : Mert

Dêrîn : Asil Wêrek : Cesur

Dilsoz : Samimi Leheng : Kahraman

Sînî : Tepsi Kevçî : Kaşık

Kêr : Bıçak Çartel : Çatal

Teyfik : Tabak Quşxane : Tencere

Îskan : Bardak Tas : Tas

Aşxane : Mutfak Şerşok : Banyo

Kûlîn : Kiler Ode : Oda

Ajotin : Sürmek Çandin : Ekmek

Çinîn : Biçmek Mirin : Ölmek

Êşandin : Ağrıtmak Rakirin : Kaldırmak

ALIŞTIRMALAR

Aşağıdaki fiilleri altta verdiğimiz örnek çerçevesinde şimdiki zaman ve gelecek zamana göre çekimleyiniz ve Türkçe karşılığını yazınız.

rabûn (kalkmak)

sitendin (satın almak)

nimêj kirin (namaz kılmak)

firîn (uçmak)

birîn (kesmek)

nîşandan (göstermek)

kuştin (öldürmek)

derketin (çıkmak)

dîtin (görmek)

dîtin-birîn:

Ez dibînim : ben görüyorum

Ez nabirim : ben kesmiyorum

Tu dibînî : sen görüyorsun

Tu nabirî : sen kesmiyorsun

Ew dibîne : o görüyor

Ew nabire : o kesmiyor

Em dibînin : biz görüyoruz

Em nabirin : biz kesmiyoruz

Hûn dibînin : siz görüyorsunuz

Hûn nabirin : siz kesmiyorsunuz

Ew dibînin : onlar görüyorlar

Ew nabirin : onlar kesmiyorlar

Ezê bibirim : ben keseceğim

Ezê nebînim : ben görmeyeceğim

Tuyê bibirî : sen keseceksin

Tuyê nebîni : sen görmeyeceksin

Ewê bibire : o kesecek

Ewê nebîne : o görmeyecek

Emê bibirin : biz keseceğiz

Emê nebînin : biz görmeyeceğiz

Hûnê bibirin : siz keseceksiniz

Hûnê nebînin : siz görmeyeceksiniz

Ewê bibirin : onlar kesecekler

Ewê nebînin : onlar görmeyecekler

nimêjkirin-nîşandan:

Ez nimêj dikim : ben namaz kılıyorum

Ez nîşan nadim : sen göstermiyorum

Tu nimêj dikî : sen namaz kılıyorsun

Tu nîşan nadî : sen göstermiyorsun

Ew nimêj dike : o namaz kılıyor

Ew nîşan nade : o göstermiyor

Em nimêj dikin : biz namaz kılıyoruz

Em nîşan nadin : biz göstermiyoruz

Hûn nimêj dikin : siz namaz kılıyorsunuz

Hûn nîşan nadin : siz göstermiyorsunuz

Ew nimêj dikin : onlar namaz kılıyorlar

Ew nîşan nadin : onlar göstermiyorlar

Ezê nimêj bikim : ben namaz kılacağım

Ezê nîşan nedim : göstermeyeceğim

Tuyê nimêj bikî : sen namaz kılacaksın

Tuyê nîşan nedî : sen göstermeyeceksin

Ewê nimêj bike : o namaz kılacak

Ewê nîşan nede : o göstermeyecek

Emê nimêj bikin : biz namaz kılacağız

Emê nîşan nedin : biz göstermeyeceğiz

Hûnê nimêj bikin : siz namaz kılacaksınız

Hûnê nîşan nedin : siz göstermeyeceksiniz

Ewê nimêj bikin : onlar namaz kılacaklar

Ewê nîşan nedin : onlar göstermeyecekler

derketin:

Ez derdikevim : ben çıkıyorum

Ez dernakevim : ben çıkmıyorum

Tu derdikevî : sen çıkıyorsun

Tu dernakevî : sen çıkmıyorsun

Ew derdikeve : o çıkıyor

Ew dernakeve : o çıkmıyor

Em derdikevin : biz çıkıyoruz

Em dernakevin : biz çıkmıyoruz

Hûn derdikevin : siz çıkıyorsunuz

Hûn dernakevin : siz çıkmıyorsunuz

Ew derdikevin : onlar çıkıyorlar

Ew dernakevin : onlar çıkmıyorlar

Ezê derbikevim : ben çıkacağım

Ezê dernekevim : ben çıkmayacağım

Tuyê derbikevî : sen çıkacaksın

Tuyê dernekevî : sen çıkmayacaksın

Ewê derbikeve : o çıkacak

Ewê dernekeve : o çıkmayacak

Emê derbikevin : biz çıkacağız

Emê dernekevin : biz çıkmayacağız

Hûnê derbikevin : siz çıkacaksınız

Hûnê dernekevin : siz çıkmayacaksınız

Ewê derbikevin : onlar çıkacaklar

Ewê dernekevin : onlar çıkmayacaklar

rabûn-kuştin:

Ez radibim : ben kalkıyorum.

Ez nakujim : ben öldürmüyorum.

Tu radibî : sen kalkıyorsun.

Tu nakujî : sen öldürmüyorsun.

Ew radibe : o kalkıyor.

Ew nakuje : o öldürmüyor.

Em radibin : biz kalkıyoruz.

Em nakujin : biz öldürmüyoruz.

Hûn radibin : siz kalkıyorsunuz.

Hûn nakujin : siz öldürmüyorsunuz.

Ew radibin : onlar kalkıyorlar.

Ew nakujin : onlar öldürmüyorlar.

Ezê bikujim : ben öldüreceğim

Ezê ranebim : ben kalkmayacağım

Tuyê bikujî : sen öldüreceksin

Tuyê ranebî : sen kalkmayacaksın

Ewê bikuje : o öldürecek

Ewê ranebe : o kalkmayacak

Emê bikujin : biz öldüreceğiz

Emê ranebin : biz kalkmayacağız

Hûnê bikujin : siz öldüreceksiniz

Hûnê ranebin : siz kalkmayacaksınız

Ewê bikujin : onlar öldürecekler

Ewê ranebin : onlar kalkmayacaklar

sitendin-firîn:

Ez distînim : ben satın alıyorum

Ez nastînim : ben satın almıyorum

Tu distînî : sen satın alıyorsun

Tu nastînî : sen satın almıyorsun

Ew distîne : o satın alıyor

Ew nastîne : o satın alıyor

Em distînin : biz satın alıyoruz

Em nastînin : biz satın almıyoruz

Hûn distînin : siz satın alıyorsunuz

Hûn nastînin : siz satın almıyorsunuz

Ew distînin : onlar satın alıyorlar

Ew nastînin : onlar satın almıyorlar

Ezê bifirim : ben uçacağım

Ezê nefirim : ben uçmayacağım

Tuyê bifirî : sen uçacaksın

Tuyê nefirî : sen uçmayacaksın

Ewê bifire : o uçacak

Ewê nefire : o uçmayacak

Emê bifirin : biz uçacağız

Emê nefirin : biz uçmayacağız

Hûnê bifirin : siz uçacaksınız

Hûnê nefirin : siz uçmayacaksınız

Ewê bifirin : onlar uçacaklar

Ewê nefirin : onlar uçmayacaklar.

https://kaniyasor.wordpress.com/