Dewleta Enazî, dewletekî kurdan e ku di sala 990î de ji aliyê Muhemmedê Enaz ve hatiye avakirin û 126 sal berxwedaye. Dîrokzanê kurd Şerefxanê Bedlîsî di pirtûka xwe ya Şerefnameyê de wê dewletê bi navê Eyyarî nivisandiye. Ew cihen ku Enaziyan lê serwerî diajotin; Kirmanşan, Îlam, Xûlvan, Dînewer, Mandalî, Şehrezor û cihên weke Dakukê bû. Serwerên Dewleta Enaziyan Ebulfeth Mihemedê kurê Enaz (991-1011) Ebulşewk Husamê Dewle Farisê …
Zêdetir BixwîneKomeley Jiyanewey Kurdistan
Komeleya Vejiyana Kurdistan an jî Komeley Jiyanewey Kurdistan di nava Şerê cîhanî yê duyem de wek encam ji layê elît, rewşenbîr û sîyasetmedarên Kurd ve, di 16 gelawêja 1942yê de ev rêxistin bi awayek nepenî hate ava kirin. Serokê vê rêxistinê Evdilrehman Zebîhî bû. Endambijartina komeleyê jî gelek balkêş bû. Ji ber ku tenê …
Zêdetir BixwîneDewleta Lolo ya Kurdan
Lolo an Lollo gelek ji civaken Zagrosa mezin ku ji zuda li herema Silêmaniyê jiyane u kalên Kurdan e. Di gelek çaxên dîrokê de dewlet saz kirin, xwediyê serxwebûn û azadiyê bûne. Di ilm û karbend û çand û pisporiyê da gelek pêşta çûne. Ji bo parastina ax û welate xwe bi …
Zêdetir BixwîneKomara Agiriyê
Komara Agiriyê yan Komara Araratê yan jî Komara Yekem yek ji dewletên Kurd ên dîrokî ye. Di pêvajoya Serhildana Agiriyê de ji aliyê tevgera Kurd ve hatiye îlankirin. Gelê Kurd piştî têkçûyîna Osmanî wekî gelên din li azadiya xwe digere. Gorî peymana Sevrê mafê Kurd û Ermeniyan ên dewletbûnê ji aliyê Osmaniyan ve hatibû pejirandin. Lê di praktîkê de Tirkan nedixwastin …
Zêdetir BixwîneDîroka Mîrîtiya Soran
Keyaniya Soran, Mîrîtiya Soran (1399 – 1883) yek ji dewletên Kurdan di dîrokê de ye. Nêzîkî 500 sal berdewamkiriye. Paytextê vê keyaniyê bajarê Rewandûzê bûye. Damezrêner û yekemîn keyê wê Hêja Kolos e. Di dema keyê bi navê Mîr Soran de keyanî bipêşketiye ku Mîr Soran ji aliyê diya xwe ve ji malbata desthilatdar bûye. Tê zanîn ku bi qasî demekê ji …
Zêdetir BixwîneSerhildana Simkoyê Şikak – Kakşar Oremar
Serhildana Simkoyê Şikak yek ji şorêşên herî mezin ên kurdên Rojhilata Kurdistanê bû ku di navbera salên 1918 û 1930 de ajot. Destpêka Serhildana Simkoyê Şikak û sedemên bingehîn Piştî Serhildana Şêx Ubeydelayê Nehrî (sala 1880’an), serhildana Simkoyê Şikak di rojhilatê Kurdistanê de şoreşa herî mezin û domdirêj tê hesibandin. Di çaxê vê şoreşê de bû …
Zêdetir BixwîneSerhildana Qoçgiriyê
Serhildana Qoçgiriyê an jî Şoreşa Qoçgîrê, yekemîn serhildana li hemberî hikûmeta Enqereyê ye û di Tîrmeha 1920an de li Qoçgiriyê rû da. Berî serhildanê xebatên amade kirinê ji aliyê Elîşêrê Dêrsîmî û Baytar Nuriyê Dêrsîmî ve hate meşandin. Di Tîrmeha 1920an de hin yekîneyên di bin fermana serok-eşîrê bi navê Misto, avêtin li ser qereqola Çulfa Alî ya …
Zêdetir BixwîneSerhildana Seyîdan û Berazan
Serhildana Seyidan û Berazan[1] an jî Serhildana mala Bişar û mala Ûso (bi tirkî, Tutaklı Alican İsyanı an jî Şapka isyanı) yek ji serhildanên kurdan ên herêmî ye. Ev Serhildan a ku ji bo destekkirina serhilderên Agiriyê çêbûye[2], di 7e tîrmeha 1930 de dest pê dike û heta 7e cotmehê dikşîne[3]. Serê bûhara 1930 de Ferzendê Emer diçe Geliyê Berazan, herêmeke li Qereyaziya Ezirmê (Erzîrom) …
Zêdetir BixwîneSerhildana Şêx Seîd – Şêx Seîdê Pîranî
Serhildana Şêx Seîdê Pîran yek ji serhildanên mezin ên kurdan ên sedsala 20’an e. Li gundê Pîran a bajeroka Egil ya navçeya Darahênê Erxenîyê, di sala 13 sibata sala 1925’an de dengên çekan, xebera yek ji serhildanên girîng ên dîroka Kurd dida. Ev Serhildana ku weke Serhildana Şêx Saîd derbasî dîrokê bûye, wiha dest pê kir: Cendirmeyên Tirkan hatin gundê Pîranê û navê 10 kesan dan. Cendirmeyên …
Zêdetir BixwîneJiyana Keremê Qolaxasî – Kerem Begê Zîrkanî
Keremê Qolaxasî an jî Kerem Begê Zîrkanî (bi tirkî: Zirkanlı Kerem Bey an jî Kolağası Kerem Bey ) yek ji şervanên kurd ên di serhildanên Şêx Seîdê Paloyê û serhildanên Agiriyê ye. Jiyan Kerem di 1880dan de li gundê Qiskaniye, li Qereyaziya Ezirmê dayîk bûye. Navê bavê wî Ehmed Begê Zirkî ye, ji giregirên eşîran Zirkî. Dayîka wî Cewê Xanim ji toriniyê Hesenan, ji Mala Emer e. Birayê wî Evdal jî weke Kerem şervan bûye. Kerem …
Zêdetir BixwîneKurtedîroka Şanoya Kurdî
Nivîs: Adîl Duran Şanoya kurdî li bakûr 1990’de peşvecûnek bi dest xist. Komen kû we deme avabune evin: Teatra Jiyana Nû (NÇM istanbul, 1992), Teatra Evîna Welat (KAYDER istanbul 1994), Teatra Amara (NÇM Mersin 1997). Pisti va komen teatroye gelek kom avabun le yen heri pes evin li Bakûr. Ev kom bi xebaten xweyen şanoyî gelek lîstiken be …
Zêdetir BixwîneMÊJÛNASIYA DÎROKA KURDISTANÊ (1923-1982)
1923, 24ê Tîrmehê – Peymana Lozanê hate şanenavkirin; parçebûna Kurdistanê. 1925 ,14ê Reşemiyê – Serhildana mezin a kurdan: Tevgera Şêx Seîdê Pîran. 1925, 16ê Berfanbar – Serhildana başûrê Kurdistanê li hemberî rêveberiya Ingilîzan 1925, 4ê Rezberê – Şêx Seîdê Pîran û 52 hevalên wî hatin darvekirin. 1926, 16ê Gulanê – …
Zêdetir Bixwîne